|
Systematyka
Rząd: Żurawiowe (Gruiformes )
Rodzina: Chruściele (Rallidae )
Gatunek: Łyska (Fulica atra )
Charakterystyka
Średniej wielkości ptak, nieco mniejszy od krzyżówki. Kiedy porusza się na lądzie, przypomina kurę, sylwetka łyski jest krępa, jakby "garbata" z małą okrągłą głową i krótkim ogonem. Pływając , łyska delikatnie podryguje głową. Nurkuje z niewielkim wyskokiem, a kiedy powraca na powierzchnię, unosi się jak korek. Startując, rozbiega się po powierzchni, machając skrzydłami, odpychając łapami i rozbryzgując wodę. Słynne są "biegi" łyski po wodzie, kiedy przepędza inne łyski lub krzyżówki ze swojego rewiru. Takie agresywne zachowanie łysek obserwowane jest najczęściej w okresie wodzenia piskląt, a także w okresie przedlęgowym w czasie wyznaczania i obrony rewiru. Łyski unikają walki, bowiem kiedy do niej dochodzi, oba ptaki mogą ponieść dotkliwe szkody. Ptaki w walce nacierają na siebie z impetem, biją się łapami, uderzają skrzydłami, dziobią a nawet podtapiają przeciwnika, depcząc go w wodzie. Do bójek dochodzi między samcami, albo między samicami, nigdy samiec nie walczy z samicą. Prawdopodobnie, rozpoznają płeć po głosie, innym u samca i u samicy. Dla uniknięcia walki, najczęściej występuje prezentacja nastroszonych piór i uniesionych skrzydeł, pochylenie głowy tak aby widoczny był na tle czerni piór biały dziób wraz z płytką czołową, jako znaczący sygnał ostrzegawczy. W locie łyski ukazuje się biały końcowy pasek drugorzędowy, a rozłożone skrzydła z białawym brzegiem, wydają się jaśniejsze, niż w kształcie złożonym. Samiec i samica są ubarwione jednakowo, generalnie ich upierzenie jest szaro (łupkowo)-czarne (bardziej czarna jest głowa ptaka niż sam tułów). U obu płci charakterystyczna jest biaława, w kolorze kości słoniowej płytka czołowa, u samców jest ona nieco większa niż u samic. Dziób silny, całkowicie biały. Oko dorosłego osobnika jest czerwone. Nogi o barwie szaro-zielonej są mocne, palce długie, z płatkami skórnymi pełniącymi funkcję błon pływnych. Pisklę łyski jest czarne, z piórkami na grzbiecie wyglądającymi jak splątane i dość rzadkimi. Ma czerwono-niebieską głowę i żółto-brązową kryzę, na końcu czerwonawego dzioba widoczny jest niewielki, kremowy paznokieć. Podloty łyski są ubarwione jaśniej niż rodzice, mają ciemną tęczówkę oka, białawe policzki i szyję oraz białawą plamę na piersi, ich dzioby zmieniają kolorystę z żółtawej, poprzez szaro-białą, do białej.
Łyska jest jedynym chruścielem przystosowanym do życia na otwartych wodach (również na morzu). Świadczą o tym: jej zaokrąglony, krępy kształt ciała (brak bocznego ścieśnienia dostosowanego do przemykania się w trzcinowisku, jak robią to inne chruściele) oraz charakterystyczne stopy.
Wielkość
długość ciała ok. 36 - 41 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 70 - 79 cm
waga ok. 600 - 1100 g
Pokarm
Ptak wszystkożerny, a pobierany pokarm zróżnicowany jest w zależności od dostępności w poszczególnych porach roku i miejscach przebywania. Żywi się wszelkiego rodzaju bezkręgowcami, ikrą ryb, drobnymi kręgowcami oraz skrzekiem żab, rzadziej małymi rybkami. W diecie letniej dominuje pokarm roślinny, kłącza trzcin, rośliny wodne, nasiona traw. W miastach, gdzie spotykamy różnego rodzaju oczka wodne, stawy łyska bywa dokarmiana w okresie zimowym różnego rodzaju pieczywem, które zjada chętnie, jak również znalezione odpadki. Łyska w poszukiwaniu pożywienia potrafi nurkować na głębokość do 6,5 m.
|
Śpiew/Głos ♫
(Nagranie audio:Tomasz Ogrodowczyk)
Głosy wydawane przez samce i samice oraz pisklęta i ptaki młodociane, różnią się. Odzywają się często. Dorosłe samice wydają wysokie, szczekliwe "kew" lub "kreuw", a samce krótkie i bezgłośne "tsk" lub "tsi". Gdy są wzburzone wydają wybuchowe "pix". W wiosenne noce łyski oblatujące terytorium często wydają nosowe, trąbiące "pe-pe-eł" o nieco skaczącym rytmie. Para w okresie wysiadywania jaj, utrzymuje ze sobą stały kontakt głosowy. Młode wydają monotonne, powtarzalne kwilenie, żebrząc o pokarm.
Rozród i gniazdowanie
Po powrocie na lęgowiska w marcu, łyski opuszczają duże stado, w którym przebywały w zimie. Ptaki coraz częściej odzywają się i nawołują. Zajmują rewiry lęgowe i jako para bronią swojego terytorium przed osobnikami swojego gatunku, oraz innymi gatunkami. Takie zachowanie utrwala więzi między partnerami. Gniazdo to stosunkowo wysoki kopiec z martwych roślin, patyków, turzyc ułożonych krzyżowo, usytuowane w płytkiej wodzie w pobliżu szuwarów, oparte o dno, często wyraźnie widoczne. Wnętrze wyścielone liśćmi. Budują je ptaki wspólnie. W miastach, łyski potrafią lokować gniazdo np. w naturalnym zagłębienia obudowy kanału wodnego czy zbiornika, w wylocie nieużywanego kanału ściekowego, czasami na porzuconej łodzi czy na platformach celowo umocowanych na wodzie kanału lub stawu parkowego. Samiec buduje również jedno lub dwa gniazda zapasowe w celu odpoczynku lub noclegu. Łyski wspinają się do środka po konstrukcji przypominającej mostek.
Łyski odbywają jeden lub dwa lęgi w roku, w kwietniu-maju, w zniesieniu jest 6 do 15 szarożółtych jaj w czarne kropeczki. Najpierw samica znosi 1-2 jaja i zaczyna je wysiadywać, po czym przybywają kolejne jaja. Jaja wysiadywane są przez okres 22-24 dni przez obydwoje rodziców. W czasie, kiedy jeden osobnik siedzi na gnieździe, drugi krąży w pobliżu, wypatruje zagrożeń i w porę ostrzega o zbliżającym się niebezpieczeństwie, np. pojawieniu się drapieżnika. Korzystają na tym krzyżówki, które często zakładają gniazda w pobliżu łysek. W okresie wysiadywania ptaki nie wykazują się wobec siebie nadmiarem agresji. Pisklęta, jako zagniazdowniki, opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu, a samodzielność i lotność uzyskują po około 8 tygodniach. Na początku zajmują się nimi oboje rodzice, potem tylko samiec, bo samica zakłada drugi lęg. Młode z pierwszego lęgu opiekują się też młodszym rodzeństwem razem z rodzicami, a nawet je karmią.
Najdłużej żyjąca łyska, której wiek oznaczył człowiek, miała 18 lat.
Biotop
Łyska to gatunek głównie osiadły i koczujący, a tylko populacje północno-zachodnie wędrują jesienią na południowy zachód. W Polsce gnieździ się w całym kraju poza najwyższymi partiami gór, licznie zimuje na podgrzewanych, niezamarzających zbiornikach, kanałach a w parkach miejskich na dużych częściowo uwalnianych od lodu, stawach. Łyski zasiedlają stojące i wolno płynące wody, zwłaszcza z obficie zarośniętą strefą brzegową, najchętniej zaciszne jeziora, stawy, starorzecza, zarastające zbiorniki zaporowe. W okresie polęgowym, łyski gromadnie przebywają na nizinnych zbiornikach wodnych, także w zatokach i na wybrzeżach morskich.
W Polsce łyski są zaliczane do licznych ptaków lęgowych. Część z nich zimuje w naszym kraju, część odlatuje do Europy południowej i zachodniej. Migrujące ptaki odlatują we wrześniu.
Po wzroście liczebności łysek w latach 80 XX w. , na początku XXI w. notuje się stopniowy spadek liczebności tych ptaków. Powodów tego zjawiska badacze doszukują się w gwałtownym wzroście liczby norek amerykańskich żerujących w rejonach jezior i stawów a także w czynnikach natury zdrowotnej rozprzestrzenianiu się zakażeń wśród ptactwa wodnego.
|
